Ile badań USG w ciąży ?

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników opracowało standardy dotyczące diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży pozostające w zgodności z towarzystwami międzynarodowym między innymi: ISUOG – International Society of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology, ACOG – American College of Obstetricians and Gynecologists) oraz FMF Fetal Medicine Foundation.
Zgodnie z tymi rekomendacjami uznano 4 szczególne badania ultrasonograficzne w ciąży za badania obowiązkowe
Każde z tych badań koncentruje się na odrębnym zakresie warunkowanym wiekiem ciążowym i wszystkie są niezbędne do zapewnienia optymalnej opieki.
Badania USG obowiązkowe wg. PTGiP proponowane wszystkim ciężarnym to :
Badanie ultrasonograficzne przed 10 tygodniem
- Uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego . Nierozpoznana na tym etapie ciąża o nieprawidłowej lokalizacji – pozamaciczna czy w bliźnie po cięciu cesarskim niesie ze sobą ryzyko zagrożenia życia kobiety ciężarnej
- Ocena wieku ciążowego – CRL najpewniejszy na tym etapie trwania ciąży parametr umożliwiający ustalić wiek ciąży. Ma to zasadnicze znaczenie w sytuacji niepewnej daty ostatniej miesiączki czy nieregularnych cykli
- Ocena prawidłowego rozwoju ciąży
- Ocena liczby zarodków , kosmówek, owodni w ciążach wielopłodowych.
- Ocena narządów płciowych ciężarnej ( mięśniaki, wady macicy, zmiany w obrębie przydatków
Badanie genetyczne czyli 11-13 tydzień ( między CRL45-85mm)
- Ocena struktur anatomicznych płodu. Wykrywalność nieprawidłowości w I trymestrze szacowana jest na ok 60%
- Ocena ryzyka wystąpienia najczęstszych abberacji chromosomalnych płody ( trisomia 21, 18 i 13). Kalkulacja jest oparta jest na specjalnych certyfikowanych kalkulatorach FMF przez lekarzy mających odpowiednie kwalifikacje i certyfikaty. Test złożony zwany też FTS ( First Trimester Screening) to połączenie :
- Wiek matki
- Wywiad
- NT
- Akcja serca płodu
- Markery biochemiczne – ( ciążowe białko osoczowe A – PAPP-A; beta-hCG )
- Ocena dodatkowych markerów ( NB, DV PI, TR)
Ocena ryzyka bez markerów biochemicznych jest postępowaniem nieprawidłowym, a taki wynik należy uznać za niekompletny.
- Obliczanie ryzyka stanu przedrzucawkowego (PE, pre-eklampsja)
- Wywiad
- MAP średnie ciśnienie tętnicze
- UtA PI indeks pulsacji w tętnicach macicznych
- stężenie łożyskowego czynnika wzrostu w surowicy krwi ciężarnej ( PlGF)
W grupie wysokiego ryzyka powyżej 1:100 podanie kwasu acetylosalicylowego 150 mg/dziennie ( optymalnie przed 16 tyg do 36 tyg) zmniejszyło częstość występowania preeklampsji poniżej 34 tygodnia o 82 % ! Bez wykonania tego badania nie można zapobiegać tej patologii a stanowi ona zagrożenie życia zarówno dla kobiety jak i dla płodu.
Badanie połówkowe 18-22 tydzień
- Szczegółowa ocena narządów płodu pod kątem występowania wad wrodzonych
- Ocena wzrastania płodu
- Ocena szyjki macicy
- Ocena płynu owodniowego
Badanie III trymestru 28-32 tydzień badania obowiązkowe, nieobjęte refundacją Programu Badań Prenatalnych
- Szczegółowa ocena narządów płodu pod kątem występowania wad wrodzonych
- Ocena wzrastania płodu i jego dobrostanu – podstawowy cel badania na tym etapie
- Ocena szyjki macicy
- Ocena płynu owodniowego
Badania USG zalecane
Badanie III trymestru zalecane 35-37 tydzień ciąży
Jest to badanie rutynowo wykonywane u pacjentek grup wysokiego ryzyka. Badanie to ma również ogromne znaczenie dla pacjentek w grupie z nieobciążonym wywiadem położniczym:
Wyodrębnienie ciąż wysokiego ryzyka
Badanie to pozwala precyzyjnie ocenić rozwój, masę ciała dziecka oraz ocenić jago dobrostan . Umożliwia to wyodrębnienie grupy ciąż z dziećmi SGA czyli za małymi w stosunku do wieku ciążowego. Wśród nich znajdują się konstytucjonalnie małe i zdrowe dzieci, jak również dzieci z FGR (zaburzenia wzrastania płodu pochodzenia łożyskowego. Takie dzieci mogą mieć problemy zdrowotne zarówno przed jak i po pprodzie. Odpowiednia diagnostyka umożliwia wyodrębnienie ciąż które wymagają monitorowania i odpowiedniego specjalistycznego postępowania co dużej mierze zapobiega wielu powikłaniom.
Dzięki temu badaniu można diagnozować nie tylko zaburzenia wzrastania ale także inne objawy zaburzeń funkcji łożyska jak nieprawidłowe przepływy naczyniowe. Dzięki odpowiednim narzędziom diagnostycznym możliwe jest określanie optymalnego czasu zakończenia ciąży aby nie doszło m.inn. do obumarcia wewnątrzmacicznego płodu powodowanego pogarszającą się funkcją łożyska.
Późny stan przedrzucawkowy – rozpoznanie i zakończenie ciąży przed wystąpieniem powikłań
Diagnozowanie okołoporodowego stanu przedrzucawkowego i możliwość ustalenia optymalnego czasu zakończenia ciąży. USG w 36 tyg. ciąży znalazło kluczowe miejsce w proponowanym modelu postępowania według prof. Nicolaidesa twórcy FMF dającej podwaliny diagnostyki prenatalnej. Stan przedrzucawkowy to poważne powikłanie ze spektrum objawów związanych nadciśnieniem tętniczym i innymi czynnikami niosącymi ze sobą ryzyko bardzo poważnych powikłań dla matki i dziecka.
Wczesna preeklampsja występuje przed 34 tyg. ciąży. Temu powikłaniu można w dużej mierze zapobiec dzięki diagnostyce prenatalnej w I trymestrze. Dzięki wdrożeniu w tym czasie profilaktyki w postaci stosowania kwasu acetylosalicylowego u wyselekcjonowanych pacjentek możliwe stało się zapobieganie i znaczące ograniczenie liczby powikłań.
Późnej, okołoporodowej preeklampcji nie potrafimy obecnie zapobiegać. Powikłanie to stanowi główną przyczynę zgonów okołoporodowych u matek na świecie. USG wykonywane w 36 tyg. ciąży pozwala na lepsze przewidywanie wystąpienia tego powikłania co umożliwia wcześniejsze zaplanowanie zakończenia ciąży co zmniejsza ryzyko powikłań zarówno dla matki jak i dla płodu.
Rozpoznawanie większej liczby wad diagnozowanych prenatalnie.
USG w III trymestrze daje możliwość wykrycia nieprawidłowości które mogły być niewidoczne w w badaniach I czy II trymestru. Wspomniany Prof. Nicolaides przedstawił dane dotyczące badania 52400 pacjentek. W grupie tej rozpoznano 995 wad wrodzonych co stanowiło 1.9 % ciąż.
- 67% ( 674 przypadki ) rozpoznano podczas USG I trymestru i/lub badania połówkowego.
- 24.8% (247 przypadki) wad rozstało rozpoznane po raz pierwszy dopiero podczas USG wykonanego w 35-37 tygodniu !
- 74 (7,4%) wad rozpoznano dopiero po raz pierwszy po urodzeniu.
Ośrodek prof. Nicolaidesa to jeden z lepszych ośrodków diagnostyki prenatalnej na świecie. Warto zauważyć, że ok. 7.4% wad wrodzonych było rozpoznawanych dopiero po porodzie co świadczy o tym, że niektórych wad nie można rozpoznać jednoznacznie w czasie trwania ciąży. Nie zmienia to jednak faktu , że gdyby nie usg wykonane w III trymestrze ciąży to odsetek wad nierozpoznanych w ciąży wyniósłby nie 7.4% ale niemalże 33%!
Rozpoznanie wady ma zasadnicze znaczenie w przygotowaniu, zaplanowaniu odpowiedniej opieki medycznej w trakcie porodu jaki po narodzinach dziecka co znacząco wpływa na rokowania odnośnie zdrowia i życia noworodka.
Badanie USG wg prof. Nicolaidesa najlepiej wykonać w 36 tyg +/- 1 tydz ( 35-37 tydz ciąży ) w 34 tyg. zaburzenia mogą się jeszcze nie ujawnić a w 38 tyg może być już za późno aby uniknąć zapobieżenia potencjalnym powikłaniom.